Μιχάλης Αϊβαλιώτης
Ελένη Θ. Παπαδοπούλου
Περίληψη
Η Αλληλομάθηση ή ομότιμη μάθηση (peer-mentoring) προβάλλεται ως μία τεχνική καλής πρακτικής εκπαίδευσης
ενηλίκων. Ήδη από το 2011 βρίσκει εφαρμογές σε διαθεματικές ενότητες. Στο
Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Μυτιλήνης, η τεχνική αυτή εφαρμόζεται σε διάφορα
διακριτά μαθησιακά περιβάλλοντα, τα οποία και παρουσιάζονται. Στην εκπαίδευση
ενηλίκων οι εκπαιδευόμενοι έχουν την προϋπάρχουσα γνώση και εμπειρίες σε
ποικίλους τομείς, προϋποθέσεις που βοηθούν στη διαδικασία. Η όλη ιδέα προέκυψε
όταν το 2012 εγκρίθηκε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα με τον τίτλο: H.E.L.P. (How to Educate Learners through Peer-mentoring), του οποίου εταίρος υπήρξε το
Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Μυτιλήνης. Τα αποτελέσματα της εφαρμογής δείχνουν
πως η μέθοδος βοηθά τους εκπαιδευόμενους στην απόκτηση γνώσεων, στην απόκτηση
αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης και τους εμπλέκει περισσότερο ενεργά στη
μαθησιακή διαδικασία.
Λέξεις κλειδιά:
Αλληλομάθηση, peer mentoring/ομότιμη
μάθηση, μέντορας, μαθητευόμενος, εκπαίδευση ενηλίκων
1 Εισαγωγή
Η αλληλομάθηση είναι μια σύνθετη διαδικασία. Διαφέρει από τη
μια μελέτη περίπτωσης στην άλλη. Ερμηνεύεται διαφορετικά από διαφορετικά
πρόσωπα. Είναι σημαντικό να καθορίζονται κάθε φορά ο σκοπός και οι στόχοι κατά
την εφαρμογή της μεθόδου στην εκπαιδευτική διαδικασία και να γίνεται κατανοητή
η διάκριση ανάμεσα στις πολλές εφαρμογές της.
Αλλά τι ακριβώς είναι η αλληλομάθηση, ή ομότιμη μάθηση, ή peer-mentoring; Είναι η παροχή βοήθειας από
ένα άτομο σε ένα άλλο στο να πραγματοποιήσει σημαντική αναβάθμιση στη γνώση, τη
δουλειά ή τη σκέψη (McKimm
et al., 2007). Το μοίρασμα σοφίας, δεξιοτήτων και εμπειρίας με τους άλλους για
να τους βοηθήσουμε να αναπτυχθούν και να μάθουν. Μια ισότιμη σχέση όπου οι
μέντορες και οι μαθητευόμενοι μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο, εμπιστεύονται και
σέβονται ο ένας τον άλλο (http://www.peer-mentoring.eu/glossary/).
Μέντορας σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, είναι εκείνος
που βοηθά ένα άλλο άτομο να γίνει αυτό στο οποίο αποσκοπούσε να γίνει (Montreal CEGEP, 1988). Πρόκειται για
ένα άτομο με γνώση, δεξιότητες ή εμπειρίες σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο και
με την ικανότητα να υποστηρίζει τον μαθητευόμενο. Ο μαθητευόμενος κατά
συνέπεια, είναι το πρόσωπο που δέχεται τη βοήθεια ή την υποστήριξη από τον
μέντορα, στο συγκεκριμένο αυτό αντικείμενο.
Οι δεξιότητες στην εκπαιδευτική διαδικασία του peer-mentoring, αφορούν στην ικανότητα του να
βελτιωθεί ο μέντορας στην πρακτική της αλληλομάθησης. Να είναι ικανός να
πραγματοποιήσει μια εργασία ή ενέργεια με προκαθορισμένο αποτέλεσμα, συχνά μέσα
σε δεδομένο χρονικό διάστημα. Τις δεξιότητές του αυτές τις περνά στον
μαθητευόμενο με αποτέλεσμα και ο τελευταίος να αποκομίζει πολλαπλά οφέλη κατά
την εκπαιδευτική διαδικασία. Τα αποτελέσματα της μαθησιακής εμπειρίας
παρουσιάζονται και σε άλλους.
Σκοπός της εργασίας είναι η ανάδειξη της τεχνικής του peer-mentoring ως μία
πρόταση καλής πρακτικής στην εκπαιδευτική διαδικασία, η οποία προτάθηκε,
μελετήθηκε, εφαρμόστηκε, αξιολογήθηκε και ανατροφοδοτήθηκε κατά την υλοποίηση
του ευρωπαϊκού προγράμματος H.E.L.P. (How to Educate Learners through
Peer-mentoring), στο οποίο συμμετείχε το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Μυτιλήνης.
Καθ’ όλη τη διάρκεια των δύο ετών (2012 - 2014) που διήρκησε το πρόγραμμα, το
οποίο πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος εκπαίδευσης
ενηλίκων Grundvig, το
Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Μυτιλήνης από την πλευρά της Ελλάδας, συνεργάστηκε
με εταίρους από τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία και
την Ισπανία. Στην εργασία παρουσιάζονται ενδεικτικά μερικές από τις εφαρμογές
που βρήκε η τεχνική του peer-mentoring σε
αυτές τις χώρες.
Απώτερος σκοπός της εργασίας είναι να αποτελέσει έναν οδηγό
για όποιον ενδιαφέρεται να εντάξει την τεχνική του peer-mentoring στην
εκπαιδευτική διαδικασία, αφού παρουσιάζονται τα βήματα για την εφαρμογή της
μεθόδου. Όπως προκύπτει από την αξιολόγηση των εφαρμογών, τα οφέλη του μέντορα
αλλά και του μαθητευόμενου είναι σημαντικά και βοηθούν αποφασιστικά τη
μαθησιακή διαδικασία.
2 Η τεχνική της αλληλομάθησης (peer-mentoring) και πεδία εφαρμογής της
Το peer-mentoring είναι μια εκπαιδευτική διαδικασία κατά την
οποία ένα άτομο, ο μέντορας (mentor)
ενθαρρύνει και βοηθά ένα ή περισσότερα, λιγότερο έμπειρα άτομα, τους
μαθητευόμενους (mentees)
στο να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους σε ένα κοινό πεδίο ενδιαφερόντων.
Πρόκειται για μια αμοιβαία και δυναμική σχέση, μέσω της οποίας και τα δύο μέρη
έχουν τη δυνατότητα για προσωπική ανάπτυξη, εξέλιξη και απόκτηση νέων
εμπειριών. Ο μέντορας έχει κι αυτός με τη σειρά του δεχθεί ή και συνεχίζει να
δέχεται την καθοδήγηση και εκπαίδευση από άλλον εκπαιδευτή που του παρέχει τη
γνώση ή ανατροφοδότηση για να μπορέσει να ανταποκριθεί στο ρόλο του ως
μέντορας.
Η τεχνική της ομότιμης μάθησης προωθήθηκε κατά τη δεκαετία
του ’60 από τον θεωρητικό της εκπαίδευσης Paulo Freire (Freire, 1997). Ο ίδιος τόνισε την
ανάγκη να υπάρξουν εκπαιδευτές που θα λειτουργούσαν ως μέντορες, σεβόμενοι την
αυτονομία, την προσωπική ελευθερία και τη δυνατότητα εξέλιξης του κάθε
εκπαιδευόμενου χωριστά (Freire, ό.π.). Από τότε μέχρι σήμερα το peer-mentoring
εφαρμόζεται σε διάφορα μαθησιακά περιβάλλοντα: σε σχολεία όλων των βαθμίδων, σε
πανεπιστημιακά ιδρύματα, σε κέντρα εκπαίδευσης ενηλίκων, σε επιχειρήσεις,
συλλόγους, οργανισμούς, οπουδήποτε μπορεί να υπάρξει μορφή τυπικής ή άτυπης
εκπαίδευσης.
2.2 Εφαρμογές της αλληλομάθησης
Κατά την
υλοποίηση του ευρωπαϊκού προγράμματος H.E.L.P. (How to Educate Learners through
Peer-mentoring), που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος
εκπαίδευσης ενηλίκων Grundvig,
τα σχολεία που συμμετείχαν σε αυτό παρουσίασαν τις εφαρμογές που βρήκε η
τεχνική του peer-mentoring στα
πεδία δράσης τους. Το τελικό προϊόν που προέκυψε από κάθε εκπαιδευτική δομή,
δημοσιοποιήθηκε, συζητήθηκε, αξιολογήθηκε και είναι διαθέσιμο στον διαδικτυακό
τόπο: http://www.peer-mentoring.eu/.
Οι εφαρμογές της αλληλομάθησης ακολουθούν την παρακάτω κατηγοριοποίηση:
2.2.1 Εργαστήρια αλληλομάθησης
Σε αυτά, ενήλικες εκπαιδευόμενοι δηλώνουν τομείς και
αντικείμενα που γνωρίζουν και μπορούν να παρουσιάσουν - λόγω ενασχόλησης ή
επαγγέλματος - και που θα έχουν ενδεχομένως ενδιαφέρον και για άλλους συνεκπαιδευμένους
τους. Και οι έξι εκπαιδευτικές δομές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα έχουν
εφαρμόσει το εργαστήριο της αλληλομάθησης. Από την Ελλάδα στο Σχολείο Δεύτερης
Ευκαιρίας Μυτιλήνης έγιναν πάμπολλες παρουσιάσεις με διάφορες θεματικές: Πώς να διατηρήσετε τον Ηλεκτρονικό
Υπολογιστή σας ασφαλή, Το κρέας στη διατροφή και τη ζωή μας, Μέτρηση της
Οξύτητας του Ελαιολάδου, Το μπόλιασμα των δέντρων και πολλά άλλα.
Στη σχολική μονάδα του Bochum της Γερμανίας, κατά το δεύτερο
έτος υλοποίησης του προγράμματος, υπήρχε η πρόθεση να εδραιωθεί η τεχνική του peer-mentoring σε ένα ευρύτερο φάσμα
ενεργειών. Αυτό θα επιτυγχάνονταν με τη συνεργασία μεντόρων σε εθελοντική βάση,
οι οποίοι θα ήταν πρόθυμοι να αφιερώσουν κάποιο χρόνο οργανώνοντας τους
μαθητευόμενους στη σχολική μονάδα. Ωστόσο το σχέδιο δεν πραγματοποιήθηκε κι
έτσι οι υπεύθυνοι της σχολής άρχισαν να ψάχνουν για εναλλακτικούς τρόπους
εφαρμογής του peer-mentoring. Αποφασίστηκε να
προσφερθούν σε μία μέρα 16 εργαστήρια σε περίπου 150 μαθητευόμενους. Η
διοργάνωση των εργαστηρίων πήρε τη μορφή γιορτής. Οι θεματικές των εργαστηρίων
ήταν πολλές και ποικίλες: τοξοβολία, θέατρο, μαθήματα χορού, κατασκευή origami, μαθήματα κιθάρας,
εργαστήριο οθωμανικής γραφής, δημιουργία ιστοσελίδων, τουρνουά ποδοσφαίρου στο PlayStation και
εργαστήριο ταρίχευσης. Μέντορες, μαθητευόμενοι και εκπαιδευτικοί του ιδρύματος
εκτίμησαν ιδιαιτέρως την εμπειρία αυτή.
2.2.2 Ενισχυτική αλληλομάθηση
Σε αυτήν, ενήλικες εκπαιδευόμενοι με πολύ καλές επιδόσεις σε
τομείς όπως η γλώσσα, τα μαθηματικά, η πληροφορική κ.ά. αναλαμβάνουν την
εκπαίδευση ενός προσώπου ή ομάδας συνεκπαιδευμένων τους με αδυναμίες στο
αντικείμενο. Σκοπός των μεντόρων δεν είναι να δώσουν λύσεις ή απαντήσεις στα
προβλήματα, αλλά να είναι διαθέσιμοι ανά πάσα στιγμή να παρέχουν συμβουλές και
να εξηγήσουν τον τρόπο στους μαθητευόμενους για να πετύχουν τον στόχο τους.
Στο Portlaoise της Ιρλανδίας εφαρμόστηκε η μέθοδος της ενισχυτικής
αλληλομάθησης προκειμένου να αναπτύξουν οι μαθητευόμενοι μαθηματικές ικανότητες
και να λύνουν προβλήματα με λογική αιτιολόγηση. Επιπρόσθετα εξασκούνται στην
έννοια του προϋπολογισμού, πληρώνουν λογαριασμούς και ψωνίζουν. Για να
επιβραβεύσουν την προσπάθεια των μεντόρων και των μαθητευομένων τους για τη
συμμετοχή τους στο πρόγραμμα H.E.L.P. έφτιαξαν ειδικό πιστοποιητικό
συμμετοχής (http://www.peer-mentoring.eu/learning-from-partenes/paec-pertlaoise/).
Στη Μυτιλήνη, στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας η ενισχυτική
αλληλομάθηση λειτούργησε σε εργαστήριο του αγγλικού γραμματισμού, αλλά και του
πληροφορικού γραμματισμού. Το πιο ενδιαφέρον γεγονός, λένε οι Γάλλοι από το
σχολείο του Bourges, είναι
το ότι συχνά οι μέντορες βρίσκουν επακριβώς τις λέξεις στα εργαστήρια των ξένων
γλωσσών προκειμένου να βοηθήσουν τους μαθητευόμενούς τους.
2.2.3 Αλληλομάθηση τμημάτων
Εδώ, εκπαιδευόμενοι του δεύτερου έτους σπουδών, με αυξημένες
επιδόσεις στα μαθήματα, αναλαμβάνουν την εκπαίδευση πρωτοετών. Ενδιαφέρον
παρουσιάζει το παράδειγμα στην πόλη Guimar της Ισπανίας. Ομάδα μαθητών είχε
πάρει μέρος την προηγούμενη χρονιά σε Μαθηματική Ολυμπιάδα με καλή βαθμολογία.
Το σχολείο την επόμενη χρονιά αποφάσισε να συμμετέχει ξανά. Έτσι οι μαθητές της
προηγούμενης χρονιάς λειτούργησαν ως μέντορες στους νέους: οι συναντήσεις
γίνονταν μια φορά την εβδομάδα, έλυναν μαθηματικά προβλήματα παρόμοια με της
περσινής χρονιάς και φυσικά νέα. Ο σκοπός ήταν να προετοιμαστούν οι μέντορες και
οι μαθητευόμενοι για τον διαγωνισμό και παράλληλα να ενισχυθούν οι μαθηματικές
ικανότητες των εκπαιδευομένων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εφαρμογή στο σχολείο
του Bochum.
Δημιουργήθηκαν εργαστήρια μαθηματικών, γερμανικών και αγγλικών των οποίων
μέντορες αποτέλεσαν μαθητές υψηλότερου επιπέδου μάθησης σε μαθητευόμενους του
επιπέδου της βασικής εκπαίδευσης. Για να υλοποιηθεί το σχέδιο έπρεπε να
εναρμονιστούν τα προγράμματα παρακολούθησης μεντόρων και μαθητευομένων. Οι
ομάδες συναντιούνταν μια φορά την εβδομάδα για μιάμιση ώρα.
2.2.4 Ερευνητική αλληλομάθηση
Σε αυτήν, ομάδα
εκπαιδευομένων διερευνά ένα θέμα κοινού ενδιαφέροντος και οργανώνει τη
διεκπεραίωση και παρουσίασή του. Δηλαδή ερευνά πηγές, απομονώνει τα πιο
σημαντικά στοιχεία και τα ανακατασκευάζει σε ένα τελικό προϊόν χρήσιμο και
μοναδικό. «Ομάδες εμπειρογνωμόνων».
Έτσι ονόμασε το σχολείο στην Ισπανία τα εργαστήρια ισπανικής γλώσσας και λογοτεχνίας και αγγλικής γλώσσας που υλοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια ενός σχολικού
έτους με την μέθοδο του peer-mentoring. Ομάδες μαθητών ορίστηκαν «εμπειρογνώμονες»
σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή θέμα. Με αυτόν τον τρόπο μοιράστηκαν τη γνώση
και τις ικανότητές τους με τους συμμαθητές τους. Με άλλα λόγια οι μαθητευόμενοι
συμμαθητές έμαθαν από αυτές τις ομάδες των ειδικών – μεντόρων, οι οποίοι
άλλαζαν θεματικές παρουσιάζοντας τακτικά ένα διαφορετικό και επιλεγμένο θέμα
στο πλαίσιο του εργαστηρίου. Κάθε μαθητής είχε το δικαίωμα να συμμετέχει σε
αυτές τις ομάδες των εμπειρογνωμόνων. Τα θέματα με τα οποία δούλευαν οι ομάδες
προτεινόταν από τους εκπαιδευτικούς του σχολείου, έτσι ώστε να είναι σύμφωνα με
τη διδακτέα ύλη για την εκπαίδευση ενηλίκων, της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της
Ισπανίας.
Στο Σχολείο
Δεύτερης Ευκαιρίας της Μυτιλήνης, σε αυτήν την κατηγορία εφαρμογής της
αλληλομάθησης οργανώθηκε μία ανοικτή συζήτηση (debate) με θέμα: «Ίντερνετ. Φίλος ή Εχθρός;». Δύο ομάδες των τριών ατόμων δούλεψαν το
θέμα με διαφορετικές απόψεις: υπέρ και κατά της χρήσης του διαδικτύου. Οι
εκπαιδευόμενοι έπρεπε να κάνουν την έρευνά τους και να αναπτύξουν τα επιχειρήματά
τους μέσα σε προκαθορισμένο χρόνο. Τέσσερις «ένορκοι» έπρεπε να αποφασίσουν για
το ποια από τις δύο ομάδες είχε χειριστεί και αναλύσει το θέμα με τον πιο
πειστικό τρόπο, αλλά δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε μία απόφαση. Τελικά
αποφάνθηκαν πως όλοι πρέπει να μελετήσουμε με προσοχή τη χρήση του ίντερνετ
προκειμένου να προστατευτούμε καλύτερα από τις απειλές.
2.2.5 Αλληλομάθηση μέσω λίστας
Εδώ, ομάδα εκπαιδευομένων παίρνει μια αναλυτική λίστα
οδηγιών και βημάτων για την επίτευξη ενός στόχου. Οι εκπαιδευόμενοι
αλληλεπιδρούν μεταξύ τους για την ολοκλήρωση του έργου που έχουν αναλάβει,
κάνοντας αναδρομή σε προϋπάρχουσα γνώση. Στο σχολείο της Γαλλίας και στο μάθημα
των αγγλικών, οι εκπαιδευόμενοι έκαναν χρήση της εφαρμογής ακολουθώντας τα
βήματα μιας μαγειρικής συνταγής. Μέντορες και μαθητευόμενοι δούλεψαν από κοινού:
διάλεξαν μία παραδοσιακή συνταγή στα αγγλικά, αγόρασαν τα υλικά, χρησιμοποίησαν
τη σχολική κουζίνα, χωρίστηκαν σε μικρές ομάδες, διένειμαν τις συνταγές,
διάβασαν και προσπάθησαν να κατανοήσουν τις οδηγίες εκτέλεσης. Σε αυτό το
σημείο οι μέντορες βοήθησαν τους μαθητευόμενους στο να μεταφράσουν επακριβώς
τις συνταγές. Οι έμπειροι της μαγειρικής τέχνης έδωσαν συμβουλές για τον τρόπο
μαγειρέματος – ο χώρος της κουζίνας έγινε τόπος πραγματικής ανταλλαγής ιδεών.
Οι εκπαιδευόμενοι μαγείρεψαν και όλοι μοιράστηκαν το γεύμα.
Στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας της Μυτιλήνης αναπτύχθηκε ένα
επιχειρηματικό σχέδιο. Μία εικονική επιχείρηση εκμετάλλευσης φωτοβολταϊκών
στοιχείων. Οι εκπαιδευόμενοι δούλεψαν ομαδικά και συμφώνησαν να προχωρήσουν, αφού πρώτα θα δημιουργούσαν ένα
σχέδιο δράσης με βήματα, τα οποία και θα ακολουθούσαν πιστά. Οι μέντορες
ανέλαβαν να εξηγήσουν και να βοηθήσουν τους εκπαιδευόμενους να συμμετέχουν στο
πρόγραμμα. Τα «βήματα» ξεκινούσαν από τον σχηματισμό των ομάδων με κοινά
ενδιαφέροντα, μέχρι την κατασκευή και τη δοκιμαστική λειτουργία φωτοβολταϊκού
στοιχείου.
2.3 Λίστα ελέγχου
Η τεχνική του peer-mentoring είναι μια από τις περισσότερο καινοτόμες μεθοδολογικές προσεγγίσεις που
εφαρμόζονται στο πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων, αυτήν την περίοδο. Με το να
εισάγουμε την ομότιμη μάθηση στα σχολεία, εστιάζουμε στην ενδυνάμωση της
μαθησιακής ικανότητας, προάγουμε την αυτονομία των εκπαιδευομένων, και
ενεργοποιούμε την προηγούμενη γνώση τους και τις εμπειρίες της ζωής.
Επιπρόσθετα, προσφέρουμε στους εκπαιδευτές ενηλίκων την ευκαιρία να
πειραματιστούν με μία λιγότερο δασκαλοκεντρική μεθοδολογία, που ενδυναμώνει τις
δεξιότητές τους στην κατανόηση, αποδοχή και χρήση των δυναμικών και των
δυνατοτήτων των εκπαιδευομένων τους http://www.peer-mentoring.eu/8-2/
.
Προτείνουμε λοιπόν
μια λίστα ελέγχου – έναν οδηγό εφαρμογής της τεχνικής του peer-mentoring σε ευρύ φάσμα εκπαίδευσης στη σχολική μονάδα, όπως μελετήθηκε και
εφαρμόστηκε στο Λονδίνο μέσω της εθελοντικής δράσης Camden.
2.3.1 Προσδιορίζουμε τον στόχο του peer-mentoring
Επικεντρωνόμαστε στην ομάδα που θέλουμε να τελεστεί η
εκπαιδευτική διαδικασία. Είναι σχολική τάξη, οργανισμός, επιχείρηση; Ποιες
δεξιότητες πρέπει να ενισχυθούν ή να αντικατασταθούν; Ετοιμάζουμε ένα σχέδιο
διαδοχής, δηλαδή εντοπίζουμε τα άτομα που πιστεύουμε πως μπορούν μετά την
επιμόρφωση να αναλάβουν υπεύθυνες θέσεις. Στοχεύουμε στην προσωπική ανάπτυξη
του κάθε μέλους της ομάδας.
2.3.2 Καθορίζουμε τον μέντορα
Ποιος έχει την απαιτούμενη γνώση και εμπειρία για να πετύχει
τον στόχο μας; Οι ομάδες των εκπαιδευομένων μπορούν να προτείνουν μέντορα. Το
άτομο που θα οριστεί μέντορας πρέπει να έχει καλές επικοινωνιακές σχέσεις και
διοικητικές ικανότητες.
2.3.3 Καθορίζουμε τον μαθητευόμενο (ή
μαθητευόμενους)
Ποιος έχει συγκεκριμένες ικανότητες που απαιτούνται για να
επιτευχθεί ο στόχος του peer-mentoring; Ποιος έχει τη
δυνατότητα να αναπτύξει περαιτέρω συγκεκριμένες δεξιότητες που χρειάζεται η
ομάδα; Ποιος ανέλαβε έναν καινούργιο ρόλο που χρειάζεται εκπαίδευση και
υποστήριξη; Ποιος τελικά έχει τις ικανότητες που απαιτούνται για έναν
μαθητευόμενο: ανάληψη πρωτοβουλιών, προσπάθεια για κατάκτηση της νέας γνώσης,
ευελιξία και προθυμία για δοκιμή νέων τρόπων, ανοιχτός στις νέες τάσεις και
προοπτικές.
2.3.4 Προσκαλούμε τον μαθητευόμενο
Του επιτρέπουμε να
μάθει τον σκοπό της καθοδήγησης (peer-mentoring). Δίνουμε ένα
ερωτηματολόγιο για να καθορίσουμε τις προσδοκίες. Περιγράφουμε τον τρόπο που ο
μέντορας και ο μαθητευόμενος θα δουλέψουν μαζί, τι ευθύνες θα αναλάβει ο
καθένας. Αναφέρουμε τα προσδοκώμενα οφέλη από την εκπαιδευτική διαδικασία στον
μαθητευόμενο.
2.3.5 Εκτιμούμε τις ανάγκες του μαθητευόμενου
Διευθετούμε το κενό
που υπάρχει ανάμεσα σε αυτό που θέλουμε να διδάξουμε και σε εκείνα που ήδη
γνωρίζει ο μαθητευόμενος. Ρωτάμε τον μαθητευόμενο τι νομίζει πως χρειάζεται για
να οδηγηθεί στην επιτυχία, τι θεωρεί εύκολο και τι δύσκολο, πώς θα περιέγραφε
το δικό του στιλ μάθησης. Μπορούμε να ρωτήσουμε συνεκπαιδευόμενους ή
συναδέλφους. Επιβεβαιώνουμε πως η δεξιότητα που θα διδαχθεί είναι πράγματι
απαραίτητη και χρησιμοποιούμε εφαρμογές του peer-mentoring που μπορεί να βοηθήσουν.
2.3.6 Αναπτύσσουμε αμοιβαίο σχέδιο
εργασίας
Επιλέγουμε το
κατάλληλο σχέδιο για την ανάπτυξη της δεξιότητας που θα διδαχθεί (εάν δεν το
έχουμε ήδη κάνει), καταστρώνουμε ένα σχέδιο εργασίας με συγκεκριμένες ενέργειες
που θα οδηγήσουν τον μαθητευόμενο να ολοκληρώσει την κατάρτισή του. Το σχέδιο
μπορεί να περιλαμβάνει μελέτη, συζήτηση, αντιμετώπιση προβλημάτων που τυχόν θα
προκύψουν, εκμετάλλευση εκπαιδευτικών ευκαιριών. Φροντίζουμε για την κατάρτιση
χρονοδιαγράμματος και τον ορισμό λήξης της ενέργειας. Προσαρμόζουμε το σχέδιο
δράσης στο προσωπικό στιλ των μαθητευομένων και των αναγκών τους και τέλος
δείχνουμε ευελιξία.
2.3.7 Αποτιμούμε την εμπειρία του peer-mentoring
Ρωτάμε τους μαθητευόμενους, τον μέντορα, τον επιβλέποντα,
όλους όσοι εμπλέκονται, για το αν επιτεύχθηκε ο σκοπός του peer-mentοring.
Συζητάμε τα διδάγματα από την επιτυχία ή τυχόν αποτυχία. Και παρακολουθούμε: τι
έχει μείνει να διδαχθεί, ποια θα είναι τα επόμενα βήματα.
2.4 Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση είναι ένα σημαντικό τμήμα εφαρμογής μιας
μεθόδου γιατί μέσω αυτής της διαδικασίας μπορούμε να μετρήσουμε την αποτελεσματικότητα
της μεθόδου, να συνεκτιμήσουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα, να
ενισχύσουμε τα δυνατά σημεία και να εντοπίσουμε αδυναμίες. Με την ολοκλήρωση
μιας ενότητας μέσω της τεχνικής του peer-mentoring, ακολουθεί συζήτηση,
προβληματισμός και καταγραφή απόψεων. Ένας πολύ χρήσιμος τρόπος για να
συλλέξουμε πλούσιο υλικό πληροφοριών είναι η διανομή και συμπλήρωση
ερωτηματολογίου στους μέντορες αλλά και στους μαθητευόμενους. Στη συνέχεια
γίνεται ανάλυση περιεχομένου και ομαδοποίηση αποτελεσμάτων. Στο τμήμα του
Λονδίνου που συμμετείχε στο πρόγραμμα H.E.L.P. (How to Educate Learners through Peer-mentoring), στο οποίο εφαρμόστηκε τεχνική
του peer-mentoring, όταν ο μέντορας
είχε συμπληρώσει πέντε συνεδρίες, ζητήθηκε από τους μαθητευόμενους να
συμπληρώσουν μια φόρμα ανατροφοδότησης (σε μορφή ερωτηματολογίου) για το αν
ήταν ικανοποιημένοι από την μέχρι τότε πορεία των συνεδριών. Οι μαθητευόμενοι
μπορούσαν να προτείνουν και εναλλακτικούς τρόπους μάθησης. Οι μέντορες έλαβαν
υπόψη τους τα ευρήματα και προχώρησαν ανάλογα.
Το τελικό ερωτηματολόγιο για τους μαθητευόμενους μπορεί να
περιλαμβάνει ερωτήσεις όπως:
·
Τι απολαύσατε
περισσότερο από την διαδικασία του peer-mentoring;
·
Με ποιον
τρόπο ο μέντορας σάς υποστήριξε και σας ενθάρρυνε;
·
Τι καινούργια
πράγματα μάθατε;
·
Προέκυψαν
καθόλου εμπόδια που ο μέντορας βοήθησε να υπερνικήσετε; Εάν ναι, με ποιον τρόπο
σας βοήθησε;
·
Θα θέλατε να γίνετε
μέντορας;
Το τελικό ερωτηματολόγιο για τους μέντορες μπορεί να
περιλαμβάνει ερωτήσεις όπως:
·
Η αλληλεπίδραση
με τους μαθητευόμενους, βελτίωσε τις γνώσεις σας στο συγκεκριμένο θεματικό
πεδίο; Εάν ναι, με ποιον τρόπο;
·
Εάν προέκυψε κάποιο
πρόβλημα/θέμα που σας απασχόλησε κατά την αλληλεπίδρασή σας με τους
μαθητευόμενους, παρακαλούμε να το δηλώσετε καθώς επίσης και τις ενέργειές σας
για να το λύσετε.
·
Είχατε στη
διάθεσή σας ικανοποιητικούς πόρους, ώστε να διασφαλίσετε το μεγαλύτερο δυνατόν
συμφέρον για τους μαθητευόμενούς σας ως προς τη γνώση; Εάν όχι, τι απαιτήσατε;
·
Αναπτύξατε νέες
δεξιότητες μετά την αλληλεπίδρασή σας με τους μαθητευόμενους; (π.χ.: επικοινωνιακές
δεξιότητες, δεξιότητες παρουσίασης, κ.λπ.) Εάν ναι, ποιες ήταν αυτές;
·
Πώς θα περιγράφατε
την όλη εμπειρία σας από την αλληλεπίδραση με τους μαθητευόμενούς σας;
Τα εργαλεία αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε κάθε εφαρμογή
της τεχνικής της αλληλομάθησης στο πεδίο της αξιολόγησης.
2.5 Οφέλη peer-mentoring
Η ομότιμη μάθηση είναι μια διαδικασία που μπορεί να ωφελήσει
όλους. Όπως βοηθά τον μαθητευόμενο να αναπτύξει και να βελτιώσει τις δεξιότητές
του, έτσι βοηθά και τον μέντορα να αποκτήσει και άλλες.
2.5.1 Οφέλη για τον μέντορα
Μέσα από τη
διαδικασία της αλληλομάθησης, δίνεται η ευκαιρία στον μέντορα να παρακολουθήσει
δωρεάν κατάρτιση σε βασικές γνώσεις mentoring, να βελτιώσει τις επικοινωνιακές και οργανωτικές του δεξιότητες,
να αυξήσει την αυτοεκτίμησή του
και την ικανοποίησή του από τη δουλειά του (Switzer et al., 1995). Μπορεί να γίνει
πρότυπο για άλλους εκπαιδευτές, επιχειρηματίες, επαγγελματίες, να μοιραστεί τη γνώση και την εμπειρία
του, να διευρύνει το δίκτυο
επαφών του. Μπορεί ακόμα να μάθει από τους μαθητευόμενους, καθώς πρόκειται για
μια αμφίδρομη διαδικασία. Σε μερικές περιπτώσεις, τέλος μπορεί να λάβει μεγάλη
ικανοποίηση, γιατί μαθαίνει τρόπους καλύτερης διαχείρισης συγκρούσεων (Cowie,
Jennifer, 2008. Stanley, McGrath, 2006), διαμεσολάβησης στις διενέξεις,
αυθόρμητης αναζήτησης βοήθειας χωρίς ενδοιασμούς, όταν χρειάζεται (Bandura et al., 2000).
2.5.2 Οφέλη για τον μαθητευόμενο
Μέσα από τη
διαδικασία του mentoring αντίστοιχα, δίνεται η ευκαιρία στον μαθητευόμενο να αναπτύξει
τις επικοινωνιακές και κοινωνικές του δεξιότητες, να διερευνήσει νέες
προοπτικές, να βελτιώσει την αυτοπεποίθησή του, να διευρύνει το προσωπικό δίκτυο
επαφών, να δημιουργήσει προοπτικές επιχειρηματικής ανάπτυξης και προόδου, να αποκτήσει
νέες γνώσεις και δεξιότητες. Μπορεί να του παρασχεθεί καθοδήγηση σε τομείς που
δεν είναι εξοικειωμένος, να του δοθεί το κίνητρο να τολμήσει για την επίτευξη
των στόχων του. Να του παρασχεθεί υποστήριξη σε κάθε του προσπάθεια. Τέλος, όσον αφορά τους δέκτες της στήριξης
αυτής, η ύπαρξη στενών σχέσεων με άτομα της ομάδας των συνομηλίκων αποτελεί μια
σημαντική πηγή συναισθηματικής στήριξης που μπορεί να απομακρύνει και τις πιο
σοβαρές συνέπειες του άγχους (Denis, 2003). Για παράδειγμα, η στήριξη από
συνομήλικους δρα προληπτικά στην επιθετικότητα (Cowie, 1999. Cowie, Jennifer,
2008), στον σχολικό εκφοβισμό, στις εξαρτήσεις (Shiner, 1999).
3 Συμπεράσματα
Peer-mentoring σημαίνει να μοιράζεσαι τη σοφία, τις δεξιότητες και την εμπειρία σου με
τους άλλους. Να τους βοηθήσεις να εξελιχθούν και να μάθουν. Μέντορες και
μαθητευόμενοι μαθαίνουν ο ένας από τον άλλον, εμπιστεύονται και σέβονται ο ένας
τον άλλον.
Η εφαρμογή της
αλληλομάθησης σε κάθε εκπαιδευτική διαδικασία έχει θαυμαστά και αξιόπιστα
αποτελέσματα. Τα συμπεράσματα του προγράμματος H.E.L.P. επιβεβαιώνουν τα αποτελέσματα άλλων
ερευνών (παλαιότερων και σύγχρονων).
Η εφαρμογή της
τεχνικής της αλληλομάθησης είναι κατάλληλη για όλες τις ηλικίες και για όλα τα
εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Εφαρμόζεται σε ομάδα μαθητευομένων ή ατομικά, ένας
προς έναν. Ο οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει μέντορας στο πεδίο των ενδιαφερόντων
και των ικανοτήτων του, αρκεί να είναι πρόθυμος να ακούει τους άλλους ανθρώπους
και να τους βοηθά στη μελέτη τους. Όπως επίσης μπορεί να γίνει και
μαθητευόμενος. Τα οφέλη και για τις δύο πλευρές είναι πολλά. Επιπρόσθετα η
μέθοδος δεν κοστίζει, με αυτήν μεταδίδεται η πληροφορία, ενισχύεται η
ομαδικότητα, χτίζονται σχέσεις εμπιστοσύνης.
Βιβλιογραφία
Bandura, A., Millard, M., Peluso, E., Ortman, N. (2000). Effects of peer
education training on peer educators: Leadership, self esteem, health
knowledge, and health behaviors. Journal
of College Student Development, 41 (5), 471-477.
Cowie, H. (1999). Peers helping peers: Interventions, initiatives and
insights. Journal of Adolescence, 22,
433-436.
Cowie, H., Jennifer, D. (2008). New
perspectives on bullying. UK
Dennis, C-L. (2003). Peer support within a health care context: a
concept analysis. International Journal
of Nursing Studies, 40, 321-332.
Freire, P. (1997). Mentoring the mentor: a
critical dialogue with Paulo Freire. Counterpoints:
studies in the Postmodern Theory of Education, 60, 11-23.
McKimm, J., Jollie, C., Hatter, M. (2003)
revised 2007. Mentoring: Theory and
Practice. Ανακτήθηκε στις 27/02/2015
από τον δικτυακό τόπο: http://www.faculty.londondeanery.ac.uk/e-learning/feedback/files/Mentoring_Theory_and_Practice.pdf
Shiner, Μ.
(1999). Defining peer education. Journal
of Adolescence, 22, 555-566.
Switzer, G. E., Simmons, R. G., Dew, M. A., Regalski, J. M., Wang, C.H.
(1995).
The effect of a school-based helper program on adolescent self-image,
attitudes and behavior. The Journal of
Early Adolescence, 15, 429-455.
Δικτυακοί
τόποι:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου